ΑΝΑΘΕΜΑΤΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ

ΚΑΤΑΡΕΣ, ΑΝΑΘΕΜΑΤΙΣΜΟΙ στην αρχαιοελληνική θρησκεία.

Κακόβουλες κατάρες του Απολλώνιου Δόγματος. Η κατάρα για τους αρχαίους δεν είναι παρά προσευχή επί βλάβη του άλλου. Για να βλάψει κανείς τον εχθρό του δεν εκφέρει απλώς κατάρα εναντίον του, αλλά προσευχόμενος απευθύνεται προς ένα συγκεκριμένο θεόν!

Οι νεοΕθνικοί «αρχαιολάτρες» ουδεμία γερή γνώση έχουν της αρχαίας ιστορίας και της αρχαίας Ελλάδας. Διαρκώς διαλέγουν - επιλέγουν από την αρχαία θρησκεία, ότι τους συμφέρει και εξυπηρετεί προς την λατρεία των ειδώλων, και τα λοιπά τα παραβλέπουν. 

Έτσι κατηγορούν άδικα την Ορθοδοξία για αναθεματισμούς και παραβλέπουν λ.χ. όσα δίδαξε η ελληνική αρχαιότητα στους συνεχιστές Βυζαντινούς. Αυτή η διαρκής χρήση 2 μέτρων και 2 σταθμών είναι η τρανταχτή απόδειξη πως οι αρχαιολάτρες είναι ΨΕΥΔΟ-αρχαιολάτρες και σε ουδεμία περίπτωση φιλέλληνες εφόσον α) δεν γνωρίζουν καλά τα της αρχαιότητας β) κατηγορούν την Ορθοδοξία για όσα εφαρμόστηκαν στην αρχαιότητα και δηλαδή καθυβρίζουν διαρκώς την αρχαιότητα, τόσο με την αμάθειά τους όσο και με τις πλάγιες βολές τους.

ΔΙΑΦΟΡΑ ΑΝΑΘΕΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΠΟΛΛΩΝΙΑΚΗΣ (ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑΣ) ΚΑΤΑΡΑΣ

Στο παρακάτω παράδειγμα που αφορά τους καταπατητές του όρκου των αμφικτιονιών της αρχαίας Ελλάδας, γίνεται πασιφανής η διαφορά αναθέματος (αποπομπή από το Εκκλησιαστικό σώμα) και κακόβουλης κατάρας του θεού Απόλλωνα (προστάτης των αμφικτιονιών). Ο σημερινός Εθνισμός - Παγανισμός είναι ο πλέον ακατάλληλος για τα συγκρουστεί με την Ορθοδοξία, μέσα από μια σειρά πλέον ατυχών, για τον πρώτο, ιστορικών επιχειρημάτων, που ουδέν έχουν να προσθέσουν στα περί θεολογίας «ἡ γῆ των νὰ μὴν παράγῃ καρπούς, αἱ γυναῖκές των νὰ γεννῶσι τέρατα, νὰ ἐξαφανισθῶσιν αὐτοί τε, ἡ πόλις των καὶ ἡ φυλή των καὶ αἱ πρὸς τοὺς θεοὺς θυσίαι των νὰ μὴν γίνωνται δεκταὶ», κατάρα κατά των παραβατών του όρκου των αμφικτιονιών (Δελφοί) (Πηγή: Γ.Δ. Καψάλης, Εκπαιδευτικός σύμβουλος, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος Δ, σελ. 406)

Ο ΑΝΑΘΕΜΑΤΙΣΜΟΣ (ΑΠΟΒΟΛΗ) ΣΤΗΝ ΣΧΟΛΗ ΤΩΝ ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΩΝ

Στην σχολή των Πυθαγορείων αρκούσε κάποιος να διακηρύξει τις εσωτερικές αντιλήψεις προς τα έξω για να «αναθεματιστεί» (αποβληθεί εξ αυτής) και να θεωρηθεί ΝΕΚΡΟΣ, πόσο μάλλον να φέρει αντιρρήσεις προς τα «αυτός έφα» του Πυθαγόρα.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Ίππαρχος, που έζησε στα τέλη του Ε΄ μέχρι τα μέσα του Δ΄ π.Χ. αιώνα. Ήταν Πυθαγόρειος φιλόσοφος που άκμασε το 380 π.Χ. Στον Ιάμβλιχο (Πυθαγορ. Βίος 75, 79) διασώζεται επιστολή (όχι γνήσια) του Λύσιδου προς αυτόν, όπου τον μέμφεται δια το «δημοσία φιλοσοφεῖν» εξαιτίας δηλαδή τούτου και διότι έγραψε τα μόνο δια προφορικής παραδόσεως εν τη σχολή παραδιδόμενα «αἰτίαν ἔχονται γράψασθαι τὰ τοῦ Πυθαγόρου σαφῶς» και εξεβλήθηκε της σχολής ενώ οι φιλοσοφούντες του έγειραν στήλη ως νεκρό. (Fragm. D. Vorsokr 55 C7)

 (Πηγή: Λαμπρίδη Έλλη, Δρ. Φιλοσοφίας, τόμος, ΙΓ΄, σελ. 134)

ΚΑΤΑΡΕΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΙΕΡΕΩΝ

Λόγω της τηρήσεως των πατροπαράδοτων τύπων και όρων κατά την λατρεία, και των αρχαιότροπων ενδυμάτων και παλαιότερων ηθών και εθίμων, οι ιερείς ως πολίτες γίνονταν συντηρητικοί στο φρόνημα και ενάντια σε κάθε καινοτομία στο πολίτευμα, και αποτελούσαν δε την επικινδυνότερη εξουσία στην πολιτική. Αν και έρχονταν πολλές φορές σε σύγκρουση με καινοτόμους πολιτικούς, πολλές φορές όμως ενίσχυαν την εξουσία με επικύρωση των ψηφισμένων νόμων αυτής, και οι πολίτες είχαν μεγάλη ευλάβεια προς αυτούς λόγω και των εν ονόματι των θεών κατάρων κατά των κηρυγμένων εχθρών της πολιτείας.

(Καψάλης Γερ. Δ. Πρόεδρος Εκπαιδευτικού Συμβουλίου, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος ΙΒ΄ σελίδα 872)

ΚΑΤΑΡΕΣ (ΟΧΙ ΑΝΑΘΕΜΑΤΙΣΜΟΙ) ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΧΗ ΩΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

Λέγει ο μεγάλος Ι.Θ. Κακριδής, στο Άραι, εκδόσεις Ιδεοθέατρον:

Αραί είναι δύο ειδών: απευθύνονται εις τον θεόν είτε προς ιδίον όφελος του προσευχομένου είτε προς βλάβη του εχθρού του· η πρώτη τάξη περιλαμβάνει τας ευχάς, η δεύτερη τας κατάρας· έχομεν το δικαίωμα να εξετάσωμεν ευχάς και κατάρας μαζί; Η ηθική διάκρισις μεταξύ ευχής και κατάρας δεν είναι ελληνική, είναι χριστιανική (1)· ούτε λεκτική διάκρισις των δύο εννοιών υπάρχει εις τους αρχαίους: άρῶμαι σημαίνει άλλοτε εύχομαι εις τον θεόν ζητών κάτι ωφέλιμο δι’ εμέ και άλλοτε καταρώ μαι· ἀρὰ σημαίνει προσευχήν, η οποία να περιέχει μίαν παράκλησιν (2)· η παράκλησις αυτή αναφέρεται βεβαίως εις κάτι ου επιθυμούμεν, που μας ωφελεί· αλλά και η βλάβη του εχθρού είναι δική μας ωφέλεια (3). 

Η κατάρα για τους αρχαίους δεν είναι παρά προσευχή επί βλάβη του άλλου· αυτό φαίνεται καθαρά εις τας παλαιοτέρας παραδόσεις: δια να βλάψει κανείς τον εχθρό του δεν εκφέρει απλώς κατάρα εναντίων του, αλλά προσευχόμενος απευθύνεται προς ένα συγκεκριμένο θεόν:

«Κλῦθί μεν, ἀργυρότοξ’ ὃς Χρύσην ἀμφιβέβηκας…

…εἴ ποτέ τοι χαρίεντ’ ἐπί νηὸν ἔρεψα,

ἢ εἰ δὴ ποτέ τοι κατὰ πίονα μηρί ἔκηα

ταύρων ἠδ΄ αἰγῶν, τόδε μοι κρήηνον ἐέλδωρ:

τίσειαν Δαναοὶ ἐμὰ δάκρυα σοῖσι βέλεσσιν. (4)

Πότνι’ Ἀθηναίη, ρυσίπτολι δῖα θεάων,

ἆξον δὴ ἔγχος Διομήδεος, ἡδὲ καὶ αὐτὸν

πρηνέα δὸς πεσέειν Σκαιῶν προπάροιθε πυλάων. (5)»

Είναι δυνατόν μια προσευχή να περιλαμβάνη ευχή και κατάρα συγχρόνως:

«Φίλια δῶρα Κυπρίας ἄγ’ εἴ τι, Ποσείδαον, ἐς χάριν

τέλλεται πέδασον ἔγχος Οἰνομάου χάλκεον,

ἐμέ ταχυτάτων πόρεσον ἁρμάτων… (6)»

Σημειώσεις:

1. Ο Αλκιβιάδης εις τον ομώνυμον διάλογο του Πλάτωνος (ΙΙ, 143 b) κάμνει διάκρισιν ευχής και κατάρας, όχι όμως από ηθικής απόψεως, αλλά εν’ σχέσει με το αποτέλεσμα. Ηθικώς διέκρινεν τας εννοίας η ιέρεια Θεανώ, η οποία ηρνήθη να υπακούση εις το ψήφισμα του αθηναϊκού λαού και να καταρασθή τον Αλκιβιάδην ισχυριζομένη «εὐχῶν οὐ καταρῶν ἱέρειαν γεγονέναι» αυτό όμως είναι μοναδικόν· εκτός τούτου μπορεί το ανέκδοτον να είναι πλάσμα μεταγενεστέρων χρόνων.

2. Πρβλ. L. RADERMACHER εν Arch. f. Religw. 11 (1908) σ. 19, HEILER Gebet σ. 197, Μ. NILSSON εν Chantepie, Religionsgeschichte II σ. 284, SCHWENN Gebet und Opfer σ. 25

3. Έχομεν και περιπτώσεις, εις τα οποίας εύχεται κανείς εις τον θεόν κάτι καλόν υπέρ άλλου· και αυτό είνια έμμεσος ωφέλεια ευχόμενου, ο οποίος δι’ ένα οιονδήποτε λόγον π.χ. από ευγνωμοσύνη (Αισχ. Ικέτ. 625 εξξ.) από αγάπην κ.λ.π. επιθυμεί το καλόν του άλλου και αν εκπληρωθεί η ευχή θα αισθανθή ευχαρίστησιν.

4. Ομ. Α 37 κ. εξξ.

5. Ομ. Ζ 305 εξξ.

6. Πινδ. Ολ. Ι 75 εξξ. Πρβλ. και Αισχ. Επ΄τα 312 εξξ. - Βαθμιαίως η λ άρα απέκτησε και την έννοια της κατάρας, όπως την εννοούμε ημείς σήμερα. Η αρά των Λαβδακιδών και των Πελοπιδών δεν σχετίζεται με ορισμένη θεότητα· έτσι και ο Πέλοψ επί παράδειγμα καταράται τους υιούς του χωρίς να ζητά την εκπλήρωση από κανένα θεό (Ελλάνικος Fr. Gr. Hist. 4 F. 157 [42 Μ])· η ανάπτυξη της σημασίας αυτής είναι υστερογενής και απαντά στην παράδοση σχεδόν μόνο εις τα δύο αυτά γένη, τα κύπτοντα υπό το βάρος της προγονικής κατάρας· και η προγονική κατάρα όμως είναι νεοτέρα θρησκευτική αντίληψη. (Ιδέ. Ανώτ. σ. 3). Στην περίπτωση αυτή η αρά ταυτίζεται με την ερινύν (πρβλ. F. Blass εις την Εισαγωγή της εκδόσεως των Ευμενίδων (1907) σ. 2 εξ.

Πηγή: Άραι, Ι.Θ. Κακριδής, εκδόσεις Ιδεοθέατρον, Ραδάμανθυ Αναστασάκη, Αθήνα 2000, σσ. 5-6

Η διδασκαλία περί της κληρονομικής κατάρας εμφανίζεται στην Ελλάδα από την Η΄ μόλις αιώνα π.Χ. ως δόγμα της Απολλώνειας θρησκείας, εις δε την ηρωϊκή παράδοση την εισάγουν ποιητές, οι οποίοι υπό την έμπνευση του Δελφικού Μαντείου εργάζονται προς ορισμένη κατεύθυνση, τείνοντας να διαμορφώσουν, μια σειρά παραδόσεων, όπου να δεσπόζει εξ αρχής μέχρι τέλους η Αρά, η ωθούσα τα αμαρτωλά γένη προς την καταστροφήν. Πρόκειται περί μιας σκόπιμου ενέργειας, η οποία αποτελεί μέρος της μεγάλης προσπάθειας, που κατέβαλλαν οι Δελφοί ορισμένη εποχή, για την δημιουργία μια ανώτερης θρησκευτικής ατμόσφαιρας

 

Κατάρες - προσευχές και ανώτερα στρώματα

...εν τούτοις όσο και αν συγχύζει ο σημερινός άνθρωπος τα όρια, αισθάνεται πάντως κάποιον διαφορά από ηθικής απόψεως μεταξύ ευχής και κατάρας. Αυτό είναι αποτέλεσμα της Χριστιανικής διδασκαλίας, ενώ εις τους αρχαίους οι αντιλήψεις αυτές δεν περιορίζονταν μόνο εις τα κατώτερα στρώματα του λαού. Έτσι εύχεται ο Σόλων:

«Μνημοσύμης καὶ Ζηνὸς Ὁλυμπίου ἀγλαὰ τέκαν,

Μοῦσαι Πιερίδες, κλῦτέ μοι εὐχομένῳ·

…………………………………………..(δότε)

εἶναι δὲ γλυκὺν ὧδε φίλοισ΄, ἐχθροῖσοι δὲ πικρόν,

τοῖσι μὲν αἰδοῖον, τοῖσι δὲ δεινὸν ἱδεῖν (1)»

Μια ακολουθία της αντιλήψεως αυτής ήτο η ταύτισις ευχής και κατάρας· επομένως έχομεν όλον το δικαίωμα να εξετάσωμεν αυτάς μαζί (2)

Το πράγμα όμως δεν φτάνει έως εδώ μόνον· ο αρχαίος θεός, όταν τον επεκαλούντο, μπορούσε να βοηθήσει τον ευχόμενο βλάπτων τον εχθρόν του και να ακόμη το δίκαιον δεν ήτο με το μέρος του προστατευόμενού του. Έτσι π.χ. η εκδίκησις του Ποσειδώνος κατά του Οδυσσέως δια την τύφλωσιν του Πολυφήμου είναι αδικώτατη, αφού ο Οδυσσέας ευρίσκετο εν αμύνη (3)

Σημειώσεις

1. Απ. 1 (13) D., 1 εξξ.»

2. Μεταξύ των εξεταζομένων παραδόσεων είναι και μερικαί, εις τα οποίας δεν έχομεν προσευχήν, αλλά προσωπικήν παράκλησιν προς παρόντα θεόν· κατ’ ουσίαν δεν υπάρχει καμμιά διαφορά, διότι και ο προσευχόμενος φαντάζεται, ότι ο θεός τον ακούει και απευθύνεται προς αυτόν ως προς παρόντα, και ο παρακαλών δια να πείση τον θεόν χρησιμοποιεί τα ίδια μέσα, τα οποία και ο ευχόμενος. Εξ άλλου ήτο δυνατόν να χωρίσωμεν π.χ. την παράκλησιν του Πέλοπος προς τον Ποσειδώνα εις τον πρώτον Ολυμπιόνικον του Πινδάρου από την προσευχήν του Ιάμου προς τον ίδιον ΄θεόν και τον Απόλλωνα εις τον έκτον; (ιδέ κατωτέρω Κεφαλ. ΙΙΙ)

3. Αργότερα γίνεται αισθητή η άδικος διαγωγή του Ποσειδώνος και ζητούν να δικαιολογήσουν αυτήν· ο θεός εθύμωσεν όχι δια οποίου τον άδικον θάνατον είχε προκαλέσει ο Οδυσσεύς: οὔτε γάρ ἀφικέσθαι τὸν Ὀδυσσέα ἐς ἤθη τοιαῦτα, οὔτ᾽ ἄν, εἰ Ποσειδῶνι Κύδός, ὅς λέοντος ὠμοῦ δίκην τοὺς ἀνθρώπους ἤσθιεν. (Φιλόστρ. Ηρωικ. Kays ed. mai. 302, 11 εξξ.). Άλλως θα εξητούσε να δικαιολογήση το πράγμα ο Ζωίλος εις τον εγκώμιον του Πολυφήμου

Πηγή: Άραι, Ι.Θ. Κακριδής, εκδόσεις Ιδεοθέατρον, Ραδάμανθυ Αναστασάκη, Αθήνα 2000, σελ. 8

Ο θεός Ποσειδώνας θανατώνει τον ήρωα Ιππόλυτο και υιό του Θησέα μετά από κατάρα

«Στον Ιππόλυτον Στεφανηφόρον ο Ευριπίδης ως γνωστό πραγματεύεται την παράδοση του τραγικού θανάτου του ήρωα. Ο Θησεύς γυρίζει από μια θεωρία, βρίσκει την συκοφαντική δέλτον, που αφήκε η Φαίδρα αυτοκτονώντας (1), και δίδοντας πίστη στην κατηγορία αυτή, ότι ο Ιππόλυτος είχε τολμήσει να την προσβάλει καταριέται τον υιό του επικαλούμενος τον Ποσειδώνα την υπόσχεση, να του εκτελέσει τρεις άρες:

«ἀλλ’ ὦ πάτερ Πόσειδον, ἃς ἐμοί ποτε

ἀρὰς ὑπέσχου τρεῖς, μιᾷ κατέργασαι

τούτων ἐμὸν παῖδ’ , ἡμέραν δὲ μὴ φύγοι

τήνδ΄, εἴπερ ἡμῖν ὤπασας σαφεῖς ἀρὰς.» (2)

Πράγματι ενώ ο Ιπόλλυτος διωγμένος από τον πατέρα του παίρνει με το άρμα του τον παράλιο δρόμο του Σαρωνικού, παρουσιάζεται έξαφνα άγριος ταύρος σταλμένος από τον Ποσειδώνα· οι ίπποι του ήρωα ταράσσονται, αφηνιάζουν και αναποδογυρίζουν το άρμα· ο Ιππόλυτος μπλέκεται εις τα ηνία, σύρεται επάνω σε πετρώδες έδαφος έως ότου ημιθανής ελευθερώνεται από τα δεσμά του· ο θάνατος του επέρχεται επί της σκηνής, όπου φέρεται υπό των συντρόφων του.» (3)

Το δικαίωμα να ζητήσει κανείς από τον θεόν την εκπλήρωσιν ορισμένου αριθμού ευχών -κατά κανόνα τριών, σπανίως μιας- συναντώμεν συνηθέστατα εις τα παραμύθια

Σημειώσεις

1. Η εξέτασης των μύθων με το παραμυθικόν θέμα προ των λαϊκών παραδόσεων δεν έγινε βέβαια υπό το πνεύμα, ότι το παραμύθι είνια γενετικώς παλαιότερον των παραδόσεων, όπως εδέχοντο κάποτε. Παραμύθι και παράδοσις αναπτύσσονται και προσωρούν παραλλήλως αλληλοεπηρεαζόμενα. (Πρβλ. B. SCHWEITZER εν N. Jahrb. 53 (1924) σ. 62). Με την σειράν που ακολουθήσαμε ηθελήσαμεν μόνον να προχωρήσομεν από τα απροσωπότερα, λαϊκώτερα πνευματικά προϊόντα βαθμιαίως μέχρι του προσωπικού, του έργου ενός ποιητού.

2. Οι απόγονοι του Ηλίου (Πασιφάη, Φαίδρα, Μήδεια) έχουν την κατάραν της Αφροδίτης να καταλαμβάνωναι από αγρίους ερωτικούς πόθους, διότι ο Ήλιος είχε μηνήσει την ερωτική σχέσιν της θεάς με τον Άρη ή τον Αγχίσην (Μυθογρ. Βατικ. 1, 43. 3, 11,6, Σχολ. Ευρ. Ιππολ. 47, Σερβ. εις Βιργ. Βουκ. 6, 47, Λιβαν. Διηγ. 21)· αντιστοίχως είχε καταρασθεί η Αφροδίτη τας κόρας του Τυνδάρεω να γίνουν δίγαμοι και τρίγαμοι και λιπεσάνορες, διότι ο Τυνδάρεως είχε λησμονήσει να της προσφέρη θυσίαν (Στησ. απ. 17 (26), πρβλ. Ησίοδ. απ. (117) Rz (3). Την Ηώ εξ άλλου «ἐποίει Ἀφροδίτη συνεχῶς ἐρᾶν, ὃτι Ἄρει συνευνάσθη» (Απολλδ. Ι 4, 4)

3. Η πατρική και γενικώς η κατάρα των γονέων επιστεύετο όπως και σήμερα, ως κατ’ εξοχήν αποτελεσμάτική· εκτός από τον Ιππόλυτον εις την αρχαία παράδοσιν έχομεν και τον Φοίνικα, τον Μελέαγρον, και τον Ετεοκλέα και Πολυνείκην, καταστρεφομένους από τοιαύτην κατάραν. Ο Τηλέμαχος φοβείται τας Ερινύς της μητρός του (Ομ. β 135), η Κλυταιμήστρα την στιγμήν, που ζητεί ο Ορέστης να την σκοτώση, τον ερωτά, αν δεν λογαριάζη τας γενεθλίους αράς (Αισχ. Χοηφ. 912 πρβλ. και 924), τον Δία βαρύνει η αρά του Κρόνου (Αισχ. Προμ. 910 εξ.) και ο Άρης πληρώνει τας Ερινύς της μητρός του Ήρας πληγωνόμενος (Ομ. Φ. 412) πρβλ. Πλατ. Νόμ. ΙΑ 931 b...ὧν γέγονε σαφὲς ἐπηκόους εἶναι γονεῦσι πρὸς τέκνα θεούς· ἀραῖος γὰρ γονεὺς ἐκγόνοις ὡς οὐδεὶς ἕτερος ἄλλοις δικαιότατα (Πρβλ. και Πλουτ. Ερωτ. 766 c Βερν. IV σ. 447, Σοφία Σειράχ ΙΙΙ 9, Ν. ΠΟΛΙΤΗΝ εν Φιλολ. Συλλ. Κωνσταντινουπόλεως Θ΄ 322 β) Πηγή: Άραι, Ι.Θ. Κακριδής, εκδόσεις Ιδεοθέατρον, Ραδάμανθυ Αναστασάκη, Αθήνα 2000, σελ. 26 - 27

«Έτσι και όταν πληροφορείται [ο Θησέας], ότι ο Ποσειδών εξεπλήρωσε την υπόσχεσή του λέγει:

«ὦ θεοὶ Πόσειδόν θ΄, ὡς ἄρ’ ἦσθ’ ἐμὸς πατὴρ ὀρθῶς, ἀκούσας τῶν ἐμῶν κατευγμάτων» στ. 1169 εξ..»

Πηγή: Άραι, Ι.Θ. Κακριδής, εκδόσεις Ιδεοθέατρον, Ραδάμανθυ Αναστασάκη, σελ. 34 Αθήνα 2000

ΜΕΡΙΚΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΑΡΧΑΙΑΣ ΚΑΤΑΡΑΣ (ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ)

Αναφέρει ο Ι.Θ. Κακριδής «Η κατάρα για τους αρχαίους δεν είναι παρά προσευχή επί βλάβη του άλλου· αυτό φαίνεται καθαρά στις παλαιότερες παραδόσεις: δια αν βλάψει κανείς τον εχθρόν του δεν εκφέρει απλώς κατάρα εναντίον του, αλλά προσευχόμενος απευθύνεται προς ένα ορισμένο θεό :

«Κλῦθί μεν, ἀργυρότοξ’ ὃς Χρύσην ἀμφιβέβηκας…

…εἴ ποτέ τοι χαρίεντ’ ἐπί νηὸν ἔρεψα,

ἢ εἰ δὴ ποτέ τοι κατὰ πίονα μηρί ἔκηα

ταύρων ἠδ΄ αἰγῶν, τόδε μοι κρήηνον ἐέλδωρ:

τίσειαν Δαναοὶ ἐμὰ δάκρυα σοῖσι βέλεσσιν. (1)

Πότνι’ Ἀθηναίη, ρυσίπτολι δῖα θεάων,

ἆξον δὴ ἔγχος Διομήδεος, ἡδὲ καὶ αὐτὸν

πρηνέα δὸς πεσέειν Σκαιῶν προπάροιθε πυλάων. (2)»

Είναι δυνατόν μια προσευχή να περιλαμβάνει ευχή και κατάρα συγχρόνως:

«Φίλια δῶρα Κυπρίας ἄγ’ εἴ τι, Ποσείδαον, ἐς χάριν

τέλλεται πέδασον ἔγχος Οἰνομάου χάλκεον,

ἐμέ ταχυτάτων πόρεσον ἁρμάτων… (3)»

Σημειώσεις:

1) Ομ. Α 37 κ. εξξ.

2) Ομ. Ζ 305 εξξ.

3) Πινδ. Ολ. Ι 75 εξξ. Πρβλ. και Αισχ. Επ΄τα 312 εξξ. - Βαθμιαίως η λ άρα απέκτησε και την έννοια της κατάρας, όπως την εννοούμε ημείς σήμερα. Η αρά των Λαβδακιδών και των Πελοπιδών δεν σχετίζεται με ορισμένη θεότητα· έτσι και ο Πέλοψ επί παράδειγμα καταράται τους υιούς του χωρίς να ζητά την εκπλήρωση από κανένα θεό (Ελλάνικος Fr. Gr. Hist. 4 F. 157 [42 Μ])· η ανάπτυξη της σημασίας αυτής είναι υστερογενής και απαντά στην παράδοση σχεδόν μόνο εις τα δύο αυτά γένη, τα κύπτοντα υπό το βάρος της προγονικής κατάρας· και η προγονική κατάρα όμως είναι νεοτέρα θρησκευτική αντίληψη. (Ιδέ. Ανώτ. σ. 3). Στην περίπτωση αυτή η αρά ταυτίζεται με την ερινύν (πρβλ. F. Blass εις την Εισαγωγή της εκδόσεως των Ευμενίδων (1907) σ. 2 εξ.

Πηγή: Άραι, Ι.Θ. Κακριδής, εκδόσεις Ιδεοθέατρον, Ραδάμανθυ Αναστασάκη, σσ. 5-6, Αθήνα 2000

Ο θεός δεν μπορεί να ξεφύγει από την προσευχή

«Στις ευχές έχουμε κατά κανόνα προσφώνηση του θεού συνοδευόμενη από μία ή πολλές προσωνυμίες και κοσμητικά επίθετα, κάποτε και από την δήλωση των τόπων, όπου ο θεός λατρεύεται ή κατά προτίμηση διατρίβει (1):

(κισσοάραν θεὸν)

«Βρόμιον ὄν τ’ Ἐριβόαν τε βροτοὶ καλέομεν

γόνον ὑπάτων μὲν πατέρων…(2)

[Ἔλθ΄, ἄνα Δ]ιθύραμβε Βάκχ΄

ε[ὔιε, θυρσῆ]ρες, βραϊ-

τά, Βρόμιε…

εὐοῖ ὦ Ἰό[βακχ’ ὦ ἰὲ Παιά]ν (3)

Κλῦθί μευ (4), ἀργυρότοξ΄, ὃς Χρύσην ἀμφιβέβηκας,

Κίλλαν τε ζαθέην Τενέδοιό τε ἶφι ἀνάσσεις,

Σμινθεῦ…(5)

Λύκιε καὶ Δάλοι’ ἀνάσσων

Φοῖβε, Παρνασσοῦ τε κράναν Κασταλίαν φιλέων (6)»

Αρχικά και αυτή η απλή προσφώνηση του ονόματος του θεού είχε μαγική δύναμη και ο θεός καλούμενος με το όνομά του ήταν αναγκασμένος να υπακούσει. 

Για τον αφελή άνθρωπο το όνομα ταυτίζεται με τον φορέα του, δεν μπορεί να κάμει διάκριση μεταξύ του ονόματος, της λέξης και του προσώπου αυτού· επομένως ο κατέχων το όνομα του θεού, δεσπόζει και αυτού του ίδιου (4). Μπορεί όμως ο θεός να υπακούει εις ένα μόνο όνομα, το μέγιστον, το αληθινόν, το αυθεντικόν· (5) γι’ αυτό ο ευχόμενος απαριθμεί όλα τα ονόματα και επίθετά του, ώστε να είναι ασφαλής, ότι δεν παρέλειψε εκείνο, που πρέπει να ακουσθεί. 

Συγχρόνως ο θεός προσδιορίζεται καλύτερα και δεν μπορεί να ξεφύγει. Κατ’ ανάλογο αντίληψη αναφέρονται κατά σειρά και τα ονόματα όλων των τόπων, όπου είναι πιθανόν την στιγμή εκείνη να διατρίβει ο θεός, φυσικά εις πόλεις που κατ’ εξοχήν λατρεύεται ή του αρέσουν. Έτσι η ευχή τον βρίσκει, όπου και αν είναι, και δεν θα μπορεί να ισχυρισθεί ότι δεν την άκουσε, επειδή την στιγμή εκείνη διέτριβε αλλού (6).

Στις άρες εξ άλλου αρκετά συχνά κατά την προσαγόρευση του θεού μνημονεύεται και τα γένος αυτού:

«Κλῦθι, αἰγιόχοιο Διὸς τέκος, ἀτρυτώνη (7).

Χαῖρε Κυλλάνας ὀ μέδεις, σὲ γὰρ μοι

Θῦμος ὔμνην, τὸν κορύφαισ’ ἐν αὔταις

Μαῖα γέννα τῷ Κρονίδᾳ, μίγεισα παμβασίληϊ (8)»

Και η μνεία αυτής της καταγωγής είχε μαγική σημασία αρχικά (9) και αυτό συντελεί στον ακριβέστερο καθορισμό του θεού: όνομα, προσωνυμίες, επίθετα, γένος, τόπος διαμονής, με όλα αυτά ο θεός δένεται και η διαφυγή του είναι αδύνατη.

Είναι βέβαιο ότι στα χωρία, τα οποία αναφέραμε -πλην των μαγικών παπύρων- οι ποιητές δεν αισθάνονταν πλέον ούτε τα πολλά ονόματα και επίθετα, ούτε την απαρίθμηση των τόπων, ούτε την μνεία της καταγωγής ως μέσο εξαναγκασμού των θεών· πολύ προ του Ομήρου με τις νέες θρησκευτικές αντιλήψεις οι χρήσεις αυτές είχαν χάσει την μαγική του σημασία. 

Για τον Όμηρο και τους μετ’ αυτόν ποιητές όλα αυτά ήσαν εκδηλώσεις τιμής και σεβασμού (10), ακόμη περισσότερο μάλιστα, ακολουθούσαν περισσότερο την παράδοση, η οποία κατ΄ εξοχήν συντηρητική διατηρεί τα στοιχεία αυτά από αιώνες, χωρίς καλά καλά να σκέπτονται τον λόγο, δια τον οποίο τα εισήγαγαν και στην δική τους ποίηση. Ήδη στο έπος έχουν καταντήσει απλά τυπικά διακοσμητικά στοιχεία (11)

Σημειώσεις:

1. Πρβλ. Μένανδρ. Π. Επιδεικτ. (Rhet. Gr. Speng. III σ. 334, 27 εξξ.)

2. Πινδ’ απ. 75 στ. 10 εξ.

3. Φιλοδάμου Παιάν εις Διόνυσον (Diehl σ. 252( στ. 1 εξξ. (δ΄ αιών.). Για παραδείγματα άλλα δες Adami ενθ. σ. 221 εξξ. Ausfeld ενθ. αν. σ. 520 εξξ. G. Mayer, Die stilistiche Verwendung der Nominalkomposition im Griechischen εν Philologus Supplbd. XVI 3 (1923) σ. 50 εξξ. Πληθώρα επιθέτων και προσωνυμιών ευρίσκει κανείς εν γένει στους ύμνους, όπως επί παραδείγματι στους δελφικούς· στοςυ ορφικούς έχουμε κατάχρηση πλέον, αφού και ολόκληροι ύμνοι αποτελούνται από επικλήσεις μόνον. Κάποτε το πλήθος των επωνυμιών μιας θεότητας αντικαθίσταται με το «πολυώνυμος» απλώς: «Πολυώνυμε, Καδμείας ἄγαλμα νύμφας καὶ Διὸς βαρυβρεμέτα γένος» (σοφ. Αντιγ. 1115 εξξ. Ιδέ και Πινδ. Ισθμ. V. 1. Πρβλ. H. Usener, Goetternamen (1896) σ. 334 εξ. Άλλοτε, επειδή ο ευχόμενος δεν είναι βέβαιος ότι γνωρίζει όλα τα ονόματα - επίθετα του θεού ή και διότι δεν γνωρίζει διόλου περί τίνος θεού πρόκειται, προσεύχεται προς αυτόν, όποιος και αν είναι : «Ζεύς, ὅστις ποτ’ ἐστίν, εἰ τόδ’ αύτῷ φίλον κεκλημένω, τοῦτό νιν προσεννέπω» (Αισχ. Αγαμ. 160 εξ.) «Κλῦθι, ἄναξ, ὅτις ἐσσί πολύλλιστον δὲ σ’ ἱκάνω» (Ομ. Ε 445). Ιδέ Adami ενθ. ανωτ. Ausfeld [ De gr. Precationibus], εν. αν. σ. 518 [appel ενθ. αν. σ. 76 εξξ.], Norfen ενθ. αν. σ. 111 εξξ. W. Schmidt die Bedeutung des Namens σ. 33 εξ. F. Heiler Gebet σ. 153 και υποσ. 29, G. Meyer ενθ. αν. σ. 51. Πρβλ. και L. Daubner εν Chantepie Religionsgeschichte II σ. 455 εξ.

4. «Κλῦθι» σι αυτού ζητείται να προσελκυσθεί η προσοχή του θεού και δι αυτό συνηθέστατα απαντά τούτο στην αρχή της ευχής· ιδέ Adami ενθ. ανωτ. σ. 119, Schwenn Gebet und Opfer σ. 28. Πρβλ. και Heiler ενθ. ανωτ. σ. 58

5. Ομ. Α 37 εξξ.

6.Πινδ. Πυθ. Ι 39 εξξ. Ιδέ άλλα παραδείγματα εν Adami ενθ. ανωτ. 227 εξξ. Ausfeld ενθ. ανωτ. σ. 524 εξ. [Appel ενθ. ανωτ. σ. 114 εξ.], Norden ενθ. ανωτ. σ. 168 και υποσ. 2

7. Πρβλ. A. Abt Die Apologie des Apuleius (Rgvv IV 2) σ. 118 εξξ. C. Michel εν Philologie et linguistique, Melanges off. A L. Havet (1909) σ. 281 εξξ. Δι αυτό ο θεός των Ιουδαίων αποκρύπτει το όνομά του από τους ανθρώπους (Εξοδ. 3,1 3 εξ. 6,3) Πρβλ. E. Norden ενθ. ανωτ. σ. 217 εξ. H. Gunkeel, Das Marchen im alten Testament (1917) σ. 71, R. Hirzel, Das Marchen im alten Testament (1917) σ. 71, R. Hirzel ενθ. ανωτ. σ. 24 δι αυτό το μεγάλο όνομα, το πραγματικό του Αλλάχ είναι μόνο εις τους αποστόλους και προφήτες του Μωαμεθανισμού γνωστό (W. Schmidt ενθ. ανωτ. σ. 33). Και ο αιγυπτιακός θεός Re αποκρύπτει ρο κύριο όνομα, που του έδωκαν οι γονείς του, δια να μην μπορέσει κανένα μάγος να ασκήσει μαγική εξουσία εναντίων του (A. Erman, Aegypten und aegypt. Leben im Altertum (1885) σ. 361. Δι αυτόν το λόγο και η Ρώμη απέκρυπτε το πραγματικό της όνομα (Πλίν. 3,65)· εάν κανείς εχθρός το μάθαινε θα αποκτούσε συγχρόνως την δύναμη να καταστρέψει την πόλη. Η απλή προσφώνηση ήταν εν τούτοις πάντοτε αναγκαία για να καθορισθεί, σε ποιον θεό απευθύνονταν η προσευχή· και αν ακόμη δεν είχε προηγηθεί η μαγική περίοδος, ο θνητός έπρεπε πάντως να ονομάζει τον θεό, εις τον οποίο προσεύχονταν κάθε φορά. Εδώ δικαιούμεθα να ομιλούμε περί παράλληλης χρήσης μαγείας και προσευχής, όχι περί χρησιμοποιήσεως ενός παλαιού μαγικού στοιχείου υπό του ανθρωπομορφισμού.

8. Αυτό το βλέπουμε φανερά στους μαγικούς παπύρους, όπου η «γνῶσις τοῦ ὀνόματος» του θεού παίζει σημαντικό ρόλο: «ἑπίβλεψόν με τὸν εἰδότα σου τὸ ἀληθινὸν ὄνομα καὶ αὐθεντικὸν ὄνομα»

9. Δι αυτό τον λόγο προστίθεται ενίοτε εις την προσευχή η παρατήρηση ότι απευθύνονται προς τον θεό, με όποιο όνομα επιθυμεί να προσφωνηθεί: «ὦ Ζεῦ πάτερ ἢ ὅ τί σοι φίλον ὄνομα καὶ ὅπως ὀνομάζεσθαι» Ιουλ. Αυτοκρ. Λόγ. VII 231 Α. Πρβλ. Πλατ. Κρατυλ. 400 Ε. Μένανδρ. Π. Επιδεικτ. Rhet. Gr. Sp. III σ. 445, 25 εξξ. Ιδέ σ. 12 υποσ. 5

10. Πρβλ. H. Usener Goetternamen (1896) σ. 335 εξ, W. Kroll εν Rh. Mus. 52 (1897) σ. 346, A. Dieterich Mithrasliturgie (1903) σ. 110 εξξ. Ausfeld ενθ. ανωτ. σ. 518 εξξ. Wuensch εν Arch. F. Religw. VII (1904) σ. 98 εξ. Και εν R. E. IX 143 ε. λ. Hymnos H. Gunkel Das Moerchen im alten Hirzel Der Name εν Abhandl. Der soechsich. Gesellsch. der Wissensch. XXXVI (1918) σ. 17 εξξ. Th. Hopfner Griech. - Aegypt. Offenbarungszauber (Wessely Stud. z. Palaeogr. XXI (1921) Ι σ. 174 εξ. G. Meyer ενθ. ανωτ. 48 εξ. (Εν υποσ. 3 της σελ. 48 πλουσιότατη βιβλιογραφία δια τας αναλόγους πεποιθήσεις άλλων λαών), F. Dornseiff εν Vortroege der Bibl. Warburg 1924-1925 (1927) σ. 213 εξ.

11. Ομ. Ε. 155

Πηγή: Άραι, Ι.Θ. Κακριδής, εκδόσεις Ιδεοθέατρον, Ραδάμανθυ Αναστασάκη,  Αθήνα 2000, σσ. 12- 16

 

Αν ο θεός δεν εκτελέσει τότε δεν είναι θεός

Άλλοτε ο παρακαλών ζητεί να εξερεθίσει τον θεόν αν δεν εκτελέσει το ζητούμενο, σημαίνει ότι δεν είναι θεός, ότι είναι άδικος κ.τ.λ.

Ζεῦ ξένι᾽, ὅρα τάδ᾽ εἰ γὰρ αὐτὰ μὴ βλέπεις,

ἄλλως νομίζῃ τὸ μηδέν ὤν θεός (1)

Ομοίως απευθύνεται ο Αμφίων προς τον πατέρα του Δία:

[σοὶ δ᾽ ὅς τ]ὸ λαμπρὸν ἀιθέρος ναίεις πέδον

[λέγω τ]οσοῦτον, μὴ γαμεῖν μὲν ἡδέως,

[γήμαν]τα δ᾽ εἶναι σοῖς τέκνοις [άνω]φελῆ·

[οὐ γὰρ κ]αλὸν τόδ᾽· ἀλλᾶ συμ[μαχεῖν φίλοις.

Πείθου... (2)

Σημειώσεις

1. Ευρ. Κυκλ. 354 εξ.

2. Ευρ. Αντιόπ., Supplem. Euripid v. Arnim σ. 18 στ. 11 εξξ. Άλλα παραδείγματα παρέχει ο Ausfeld ενθ. ανωτ. σ. 534. -΄Οταν ο θνητός μετά την αποτυχίαν του εις κάτι που επιχειρεί περί εκρήξεως οργής, όχι περί μέσου δια να επακούσει ο θεός: Ζεῦ πάτερ, οὔ τις σεῖο θεῶν ὀλοώτερος ἄλλος! (Ομ. Ιλ. Γ 365)- Εις τον Ευριπίδην απαντά συχνά μομφή κατά του θεού, αλλά και εκεί συνήθως δεν είναι μέσω εξερεθισμού, απλώς ο δραματικός εκφράζει την ατομική του πικρίαν δια την αδικίαν των πιστευομένων θεών, την παρατηρουμένην τόσο εις τους μύθους, όσον και εις την πραγματικότητα.

Πηγή: Άραι, Ι.Θ. Κακριδής, εκδόσεις Ιδεοθέατρον, Ραδάμανθυ Αναστασάκη,  Αθήνα 2000, σελ. 20

ΥΠΟΚΡΙΣΙΑ ΝΕΟΕΘΝΙΚΩΝ

Η υποκρισία των νεοΕθνικών έγκειται στο ότι παρουσιάζουν μια έξοχη ευαισθησία για τα Χριστιανικά αναθέματα που σε καμιά περίπτωση δεν είναι κατάρες και ταυτόχρονα αποκρύβουν ή αδιαφορούν για τις αρχαίες κατάρες που οι θεοί εκτελούν άσχετα από δίκιο ή άδικο αποτέλεσμα.

Πηγή