Η ατυχία να είσαι γυναίκα στην αρχαία Ελλάδα

Ατυχία να είσαι γυναίκα στην αρχαιότητα.

Αττικό αγγείο 510-500 π.Χ.
Πηγή εικόνας

Ο υποβιβασμός της γυναίκας στην αρχαία Ελλάδα.

Για την θέση της γυναίκας στην αρχαιότητα ισχύουν τα παρακάτω:

Έγκλειστες στο σπίτι

Στην αρχαία Ελλάδα τα ανύπαντρα κορίτσια δε μπορούσαν να κυκλοφορούν ελεύθερα και να συναναστρέφονται νέους. Είναι περιορισμένα στο χώρο του σπιτιού που είναι προορισμένος για τις γυναίκες, τον γυναικωνίτη. Μόνο σε μερικές θρησκευτικές γιορτές είχαν τη δυνατότητα να βγούν από το σπίτι ή να λάβουν μέρος στην πομπή. Σε μερικές επιτρέπονταν να τραγουδήσουν και να χορέψουν σε αυτές. Όμως οι χοροί των κοριτσιών και των αγοριών ήταν πάντα χωριστοί κατά πολύ αυστηρό τρόπο.

Ας πάμε και στους παντρεμένους. Οι αρχαίοι άνδρες παντρεύονταν όχι από έρωτα αλλά για να αποκτήσουν παιδιά τα οποία θα τους γηροκομούν. Δηλαδή για συμφέρον.

Με το ζόρι παντρειά

Ποινικό αδίκημα ήταν για τους Σπαρτιάτες (και γενικά για τους αρχαίους Έλληνες) το να μην παντρευτείς. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα και τον Πλούταρχο υπήρχαν ειδικοί κανόνες γι’ αυτό το «αδίκημα». 

Οι αρχαίοι Σπαρτιάτες είχαν την «γραφήν αγαμίου», δηλαδή την καταγγελία με την οποία ο ανύπαντρος δικαζόταν δημόσια επειδή δεν παντρεύτηκε  (δίκη αγαμίου), επειδή άργησε να παντρευτεί (δίκη οψιγαμίου), ακόμα και διότι παντρεύτηκε αταίριαστα (δίκη κακογαμίου). 

Ειδική νομοθεσία κατά των ατόμων που δεν είχαν παντρευτεί είχαν κι οι αρχαίοι Ρωμαίοι, αφού επέβαλλαν οικονομικές επιβαρύνσεις, μέσω των κηνσόρων που ήταν αρμόδιοι για τα ήθη (τι ηθικο-λαγνεία παγανιστική κι αυτή), με στόχο τον περιορισμό της αγαμίας. 

Αυτό λέγεται μάλλον «Σπαρτιατικά ανθρώπινα δικαιώματα». Δεν έχει σημασία τι θέλει ο καθένας να κάνει με την προσωπική ζωή του. Πρότυπο ελευθερίας η αρχαία Σπάρτη κι η παγανιστική Ρώμη. 

Αστυνομία που κυνηγούσε... γυναίκες!

Αντίστοιχα, στην αρχαία Αθήνα υπήρχαν οι «γυναικονόμοι» ή «γυναικοκόσμοι», άρχοντες που επιτηρούσαν τη διαγωγή των γυναικών στην πόλη. Αυτοί υπήρχαν και πριν ακόμη το Σόλωνα. Αργότερα αποτελούσαν ένα είδος αστυνομίας ηθών και ήταν υπάλληλοι του Αρείου Πάγου. Είχαν έργο την περιστολή κάθε παρεκτροπής που γινόταν. Φρόντιζαν να φυλάσσεται η ευκοσμία στις δημόσιες εκδηλώσεις, αλλά και στην ιδιωτική ζωή των πολιτών. Επέβαλαν πρόστιμα ως και χιλίων δραχμών σε όσες φέρονταν άσχημα στους δρόμους και ανέγραφαν τα ονόματά τους σε ένα πλάτανο στον Κεραμεικό. 

  

Αν βέβαια οι «Γυναικονόμοι» υπήρχαν όχι στην αρχαία Αθήνα αλλά στη Ρωμανία/Βυζάντιο, οι νεοπαγανιστές θα άρχιζαν τα δικά τους πάλι: ότι είναι απαράδεκτο να αστυνομοκρατούνται τα ήθη, ότι μόνο στο μισαλλόδοξο Βυζάντιο αυτά γίνονταν, ότι είναι απόδειξη ότι τότε η γυναίκα ήταν ζώο, ότι μόνο στο μονοθεϊσμό εξευτελίζεται δημοσίως η προσωπικότητα της γυναίκας με αναγραφή του ονόματός της. κ.ο.κ. 

Δυστυχώς για τους  νεοπαγανιστές, αυτά συνέβαιναν στην παγανιστική Αθήνα. Κι επειδή η Αθήνα της εποχής εκείνης δεν ήταν χριστιανική, οι νεοαρχαιολάτρες σιωπούν. Αυτή είναι η «αρχαιολατρία» τους και η «επιστήμη» τους :  Η συγκάλυψη κάθε πράγματος που δεν τους συμφέρει, με σκοπό να χτυπήσουν ιδεολογικά μια άλλη θρησκεία.

 Ο θρησκευτικός θεσμός τού γάμου

Μεταξύ των αρχαίων Ελλήνων ήταν σεβαστός ο θεσμός του γάμου και είχε χαρακτήρα θρησκευτικό. Προσθέτονταν σ' αυτόν και η περι εσκεμμένη σκοπιμότητα για την απόκτηση ισόβιας και πιστής οικονόμου για διαχείριση του σπιτιού. Συναισθηματικοί λόγοι για την εκλογή συζύγου είχαν δευτερεύουσα αξία. 

Η Σπάρτη και η Αθήνα (νομοθεσία Σόλωνος) προέβλεπαν τη «γραφή αγαμίου» (μήνυση δηλαδή γιατί δεν παντρεύτηκαν), για όσους απέφευγαν το γάμο, και επομένως την ενίσχυση της πολιτείας διά της τεκνοποιΐας. 

Η Σπάρτη επίσης προέβλεπε την «γραφή οψιγαμίου» για τους νυμφευομένους σε μεγάλη ηλικία, και τη «γραφή κακογαμίου» (μήνυση για όσους έκαναν κακό γάμο), για τους νυμφευομένους με κόρη όχι ελεύθερου πολίτη. 

Σκοπός του γάμου πρώτος και κύριος ήταν η δημιουργία τέκνων 

(Ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς διέσωσεν έκφρασιν κατά τους γάμους των αρχαίων. Ο πατήρ παραδίδων την θυγατέρα του, έλεγε· «Παίδων επ' αρότω γνησίων διδωμί σοι γε την εμαυτού θυγατέρα». (Κλήμης, Στρωματείς, 11, 23. Β 7, 358, 17-18)). 

Χαρακτηριστικά για τους Σπαρτιάτες λέει ο Ξενοφώντας ότι γνώμονας του γάμου ήταν το «συμφέρον τη ευγονία» (συμφέρον για καλούς απογόνους).» 

(Νίκος Θ. Μπουγάτσος, Η Ορθόδοξη Θεολογία για το σκοπό του Γάμου, Αθήνα 1989, Εκδόσεις Επτάλοφος) 

Διαπόμπευση και φόνος των μοιχών

Εάν ένα μοιχευόμενο ζευγάρι συλλαμβανόταν επάνω στην πράξη, τότε επιτρεπόταν ακόμη και η θανάτωση του μοιχού. Αυτή η αυστηρή ποινή προβλεπόταν ακόμη και από το νομικό κώδικα του Δράκοντος του τέλους του 7ου αι. 

Μάλιστα κατά τον 4ο π.Χ. αιώνα πρέπει η θανάτωση του μοιχού από τον θιγμένο σύζυγο να ήταν ακόμη τόσο αποδεκτή, ώστε το αθηναϊκό δίκαιο αυτήν ειδικά την περίπτωση εξακολουθούσε να την προβλέπει συνέχεια (Αριστοτέλης, Αθηναίων Πολιτεία 57, 3). Η μοιχευόμενη γυναίκα κατά τον νόμο έπρεπε να αποπεμφθεί.

  

Γράφει ο Πλούταρχος για την διαπόμπευση των μοιχαλίδων αρχαίων γυναικών, ότι την μοιχαλίδα την έβαζαν πάνω σε λίθο ώστε να την δει όλη η πόλη, και μετά την ανέβαζαν πάνω σε ένα γαϊδούρι και τη διαπόμπευαν σε όλη την πόλη, κυκλικά. 

Μετά, η πομπή επέστρεφε στην αρχική θέση και πάλι την έδειχναν σε όλο τον κόσμο. 

Από το σημείο αυτό και για όλη της τη ζωή, η μοιχαλίδα γυναίκα θεωρούνταν «άτιμη» και την αποκαλούσαν «Ονοβάτιν», επειδή την διαπόμπευσαν πάνω σε γάιδαρο 

(Ελλην, τ. 2): 

«των γυναικών την επί μοιχεία ληφθείσαν αγαγόντος εις αγοράν, επί λίθον τινός εμφανή πάσι καθίστασαν˙ είτα ούτως ανεβίβαζον επί όνου και την πόλιν κύκλω περιαχθείσαν έδει πάλι, επί τον αυτόν λίθον καταστήναι, και το λοιπόν άτιμον διατελείν, Ονοβάτιν προσαγορευομένην».

<Περί του ιδιωτικού βίου των αρχαίων Ελλήνων, Θ.Β. Βενιζέλου, α' έκδοση Αθήναι 1873, επανέκδ. Δημιουργία>(σ.45)

Επιπλέον, οι νόμοι τής απαγόρευαν να μπαίνει στα δημοτελή ιερά, για να μη διαφθείρει τις αναμάρτητες γυναίκες, συναναστρεφόμενη με αυτές. Άτιμος ήταν και όποιος συγκατοικούσε πλέον μαζί της (Δημ. Κατά Νεαίρ. 1374) .

Προγαμιαίες σχέσεις

Κορίτσια που είχαν γενετήσια επικοινωνία προ του γάμου, μπορούσε ο πατέρας τους να τα πουλήσει στο σκλαβοπάζαρο (Πλούταρχος, Σόλων 23, 2). 

Αληθοφανέστερη φαίνεται η αφαίρεση ορισμένων δικαιωμάτων, την οποία παραδίδει ο Αισχίνης (Αισχ. I, 183). 

Τα κορίτσια αυτά δεν έπρεπε να φορούν κανένα στολίδι κι ούτε να επισκέπτονται κανένα ιερό. Αν παρέβαιναν αυτές τις απαγορεύσεις, τότε ο καθένας μπορούσε να τα δείρει και να τα κακοποιήσει, εφόσον αυτό δεν είχε ως συνέπεια τραυματισμούς ή και το θάνατο.

<Γάμος, εταίρες και παιδεραστία στην αρχαία Ελλάδα, Carola Reinsberg,  εκδ. Παπαδήμα >(σ. 59) 

  

Η ατυχία να είσαι γυναίκα στην αρχαιότητα

«Έβαλε νόμο ο Σόλων, απαγορεύοντας στη γυναίκα να βγαίνει έξω φορώντας περισσότερα από τρία φορέματα, είτε να κρατά φαγώσιμα ή πιοτό που να αξίζει περισσότερο από ένα οβολό, είτε να νυχτοπερπατεί, εξόν με αμάξι που μπροστά του φέγγει λυχνάρι.» (Πλουτ. Σόλων, 21 ) 

  

Ο Πλάτων, ο οποίος στην Πολιτεία εξισώνει άνδρες και γυναίκες, ωστόσο στον Τιμαιο 42 Β γράφει: 

«όποιος όμως άνδρας αποτύχει σε αυτά (να ζήσει μέσα στη δικαιοσύνη), θα μεταμορφωθεί κατά τη δεύτερη γέννησή του σε γυναίκα». 

Είναι, με άλλα λόγια, αποτυχία να είσαι γυναίκα, σύμφωνα με τον Πλάτωνα. 

  

Ενώ ο Δημόκριτος, που ήταν δημοκρατικός κι όχι αντιδραστικός, όπως ο Πλάτωνας, λέει:     

«γυνή μη ασκείτω λόγον˙ δεινόν γαρ» («η γυναίκα να μην εξασκείται στο ρητορικό λόγο, γιατί είναι κακό πράγμα»). (Απ. 110)

και: 

«Είναι η πιο μεγάλη προσβολή για τον άντρα να κυβερνάται από γυναίκα» (Απ. 111).

Και είναι φυσικό για έναν παγανιστή, που η θρησκεία του δεν έχει ούτε μία γυναίκα στα νησιά των Μακάρων, να θεωρεί εξωφρενικό οι γυναίκες να κυβερνούν. Αντίθετα, για έναν Χριστιανό, για τον οποίο ο ανώτερος άνθρωπος σ’ όλες τις εποχές, πάνω κι από αγγέλους, θεωρείται μια γυναίκα, είναι πολύ φυσιολογικό να μην θεωρεί ντροπή να κυβερνάται από γυναίκα. 

Απόδειξη αυτού οι αυτοκράτειρες που διακυβέρνησαν την Ρωμανία. 

  

Ο Ησίοδος, αφού μας ιστορεί στη Θεογονία τον τρόπο που ο σιδηρουργός θεός Ήφαιστος σκάρωσε τη γυναίκα, την ξομπλιάζει με όλα τα δώρα που πήρε από την Αφροδίτη, με φλυαρία, μοχθηρό γέλιο και πονηριές. 

Και επιπλέον:

Ποτέ μην αφήσεις να σε ξεμυαλίσει η γυναίκα 

η κουνοκώλα ούτε η κολακείες της που 

μ’ αυτές να σε τυλίξει θέλει. 

Κι ακόμα 

Η γυναίκα είναι μια συμφορά, μια ωραία 

συμφορά, μια καλοστημένη παγίδα που μέσα 

της πέφτουν οι άνθρωποι. 

  

Κι ο Μένανδρος δεν υπολείπεται ευγενικών χαρακτηρισμών: 

Φύτρο κακό είναι η γυναίκα στη ζωή 

αλλά σαν αναγκαίο κακό την αγοράζουμε. 

Αλλά βρίσκει επιπλέον ότι 

Φορτίο δεινών είναι η γυναίκα για τον άνδρα. 

Κι ο Ησίοδος επιβεβαιώνει:

Έτσι ο Δίας έστειλε στους άνδρες τις γυναίκες σαν 

επιδημία, γεμάτες σχέδια ύπουλα. 

Και ακόμα:

Μέτρο κανένα δε γνωρίζουν, σε όλα είναι άσωτες, 

Κι έτσι μοιάζουν με τους κηφήνες που δεν 

κατέχουν καμμιά δουλειά παρά κατεβάζουν 

στην κοιλιά τους των άλλων το μόχθο...όποιος 

λοιπόν γλιτώσει από το γάμο και τα αισχρά 

έργα των γυναικών, αυτός σώζει το βιό του. 

Αλλά όποιος παίρνει ένα πλάσμα βλαβερό, 

 αυτού η ζωή γίνεται μαρτύριο αδιάκοπο και τα βάσανα είναι αβάστακτα. 

...γιατί οι γυναίκες στραγγίζουνε τον άνδρα 

και τον παραδίδουν σε θλιβερά γεράματα. 

  

Αλλά, ο Αντιφάνης την εμπιστεύεται κάπου:

Μόνο σ’ ένα εμπιστεύομαι τη γυναίκα: πως 

σαν πεθάνει δεν θα ξαναζήσει. Σε τίποτε 

άλλο δεν της έχω εμπιστοσύνη ώσπου να 

πεθάνει.»

  

Μόνο ο πατέρας δικαιούται να λέγεται «γονιός»: 

«ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ: 

Δεν είναι η μάνα που γεννάει αυτό που λένε 

παιδί της˙ θρέφει μονάχα το νέο το σπέρμα˙ 

ο άνδρας που σπέρνει αυτός γεννά˙ εκείνη, σαν ξένη, 

το φύτρο σώζει, αν ο θεός γερό τ’ αφήσει. 

Και θα σου φέρω απόδειξη σ’ αυτό που λέω: 

πατέρας γίνεται να υπάρξει δίχως μάνα, 

να, μάρτυρας εμπρός του Ολύμπιου Δία η κόρη, 

που μέσα σε κοιλιάς δε θρέφηκε σκοτάδια.» 

(Αισχύλος, Ευμενίδες) 

(Θαυμάστε "φως" Απολλώνιο!!!)

  

Να μην υποτάσσεται η γυναίκα στον παγανιστή άνδρα της; Δεν είναι άνδρας τότε:

«Είσαι γυναίκας δούλος; 

(....) όσο εγώ θα ζω, γυναίκα δε θα διαφεντεύει. 

(...) Άνδρας δε θα είμαι εγώ, αν αυτή ατιμώρητα 

κλωτσάει την ισχύ μου» 

(Σοφοκλής, Αντιγονη)

  

 Δεν γίνεται να μη χρειάζονταν οι παγανιστές το γένος των γυναικών;

«Σαν το κρεββάτι πάει καλά, όλα τα έχετε˙(..) 

από κάπου αλλού να αποχτούνε παιδιά θά πρεπε 

οι θνητοί. Το γένος σας αν έλειπε 

και τα κακά του ανθρώπου θα χανόταν» 

(Ευριπίδης, Μηδεια)

  

Δία, γιατί έφτιαξες τις παγανίστριες:

«Ω Δία, γιατί στου ήλιου το φως να 

φέρεις τις γυναίκες τις δολερές, τα πλάσματα 

των ανδρών τον όλεθρο;(...) 

Να χαθείτε, ποτές δε θα χορτάσω να σας 

μισώ, γυναίκες.... 

γιατί οι γυναίκες είναι πάντα κακές.(....) 

Κι αν κρεμαστεί των γυναικών η φάρα 

ολάκερη... εγώ τη γνώμη δεν αλλάζω. 

( Ευριπίδης, Ιππόλυτος)

  

Ενώ ο συμπαθής Παλλαδάς γράφει, προφανώς ως κύκνειο άσμα της άποψης του Παγανισμού για τη γυναίκα (Π.Α., XI 381):

Κάθε γυναίκα είναι χολή˙ δυο στιγμές καλές χαρίζει: 

τη μια στον νυφικό θάλαμο, και την άλλη στον θάνατό της.

  

Αφού, λοιπόν, οι νεοπαγανιστές κατηγορούν τον Χρυσόστομο ως μισογύνη, να κατηγορήσουν πρώτα τον τρομερό μισογύνη Ευριπίδη, τον Ησίοδο, τον Πλάτωνα, τους ποιητές˙πρώτα να κοιτάξουν τι είπαν οι αρχαίοι και μετά να ασχολούνται με το Χρυσόστομο. 

Επιπλέον, τα πατερικά εκκλησιαστικά κείμενα στα οποία βρίσκει κανείς φαινομενικά μισογυνικές και προσβλητικές για τη γυναίκα εκφράσεις, δεν είναι εναντίον της γυναίκας αυτής καθεαυτής, αλλά οι συγγραφείς τους έχουν κατά νου την πιθανότητα η (άπιστη) γυναίκα να σπρώξει τον άνδρα σε αμαρτία. Αυτό το γεγονός αποστρέφονται οι συγγραφείς. Τη γυναίκα καθεαυτή, όμως, όπως είδαμε τη θεωρούν κατ’ εικόνα και καθομοίωση Θεού, ίση με τον άνδρα, και σε καμιά περίπτωση δεν ζητούν να μην είχε δημιουργηθεί το γυναικείο φύλο. Άλλωστε αλλού λένε και τα κουσούρια τού ανδρικού φύλου.

Αντίθετα, δεν υπάρχει τέτοια αντίστοιχη προβληματική στους αρχαίους μισογύνηδες: ούτε στον Πλάτωνα, όταν αποκαλεί την γυναικεία κατάσταση «αποτυχία» ούτε στον Ευριπίδη, όταν ζητά από το Δία να μην είχε πλάσει τις γυναίκες ούτε στον Ησίοδο, όταν κατηγορεί για χίλια μύρια τη γυναίκα.

Ύστερα από όλα αυτά, δεν είναι να απορεί κανείς, γιατί οι γυναίκες τής αρχαιότητας υπέστησαν κάθε είδους βασανιστήρια για τρεις αιώνες από ειδωλολάτρες, προκειμένου να μην αρνηθούν την ελευθερία τού Χριστού. Προτιμούσαν το θάνατο από την επιστροφή στη δουλεία που τους είχαν επιβάλλει οι ψευτοθεοί - δαίμονες!

Άραγε τα ξέρουν αυτά οι γυναίκες που ονειρεύονται μια αρχαιοελληνική κοινωνία; 

Πηγή